Korte samenvatting voor de vrienden naar wie ik deze post stuurde als duiding: op 1 januari 2026 verwijder ik definitief al mijn Meta-accounts. Dat wil zeggen dat je me niet meer kan vinden op Facebook, op Instagram, en op WhatsApp. Vooral dat laatste zal lastig zijn. Niet omdat ik WhatsApp veel voor mijn persoonlijke communicatie gebruik, maar wel omdat Vlaanderen bijeenhangt van de WhatsApp-groepjes om info door te geven aan ouders of om zaken af te spreken. Wel kijk, ik wil me niet langer laten gijzelen. Dat zal voortaan zonder mij moeten. Ik ben prima bereikbaar op tig andere manieren: via e-mail, via SMS / RCS / iMessage, via Signal, via telefoon, of via Discord, om er maar enkele te noemen. Je vindt me wel. En anders overleef ik het ook wel weer. Dat is de korte versie van mijn boodschap. Als je geen zin hebt in een lang betoog over de macht van de grote techbedrijven, dan mag je hier stoppen met lezen. 🙂
Vooraleer ik in de diepte duik gaan we eerst de hypocrisie aanpakken, dan hebben we dat ook weer gehad: ja, ik ben een enorme Apple-fan. En ja, driekwart van mijn leven is verbonden aan Apple-services. En ja, Apple is een van de grote techbedrijven die ik hier ga viseren. Ik besef dat allemaal. En een beetje hypocrisie is me zeker niet vreemd. En als Apple morgen heel evil blijkt te zijn, dan heb ik een probleem. Maar goed, ik heb die keuze gemaakt, en ik heb er mijn redenen voor. Ik beloof je dat ik er straks nog op terug kom.
Big Tech
Dat “Big Tech” teveel macht heeft, lezen we continu in de krant. Maar wat wil dat eigenlijk zeggen? Dat de hele wereld draait op een paar bedrijven. Haal Microsoft en Google weg, en de halve bedrijfswereld stuikt in elkaar. Haal Meta en Google weg, en onze sociale netwerken stuiken in elkaar. Haal Microsoft en Apple weg, en onze laptops werken niet meer. Haal Google en Apple weg, en we vinden onze weg niet meer (letterlijk), we kunnen geen eten meer bestellen, we kunnen niet meer betalen, we krijgen onze slimme lampen niet meer aan, en we weten niet meer wat gedaan op het toilet. Haal Amazon weg, en heel wat bedrijven krijgen hun waren niet meer gesleten.
Enkele vaststellingen:
- Ik heb maar een handjevol bedrijven genoemd, maar de gevolgen van hun verdwijnen zijn verstrekkend.
- Ik heb geen enkel Europees bedrijf genoemd. Enkel Amerikaanse. Ik zou er Alibaba, Samsung, en TikTok nog bij kunnen halen om enkele Aziatische bedrijven te noemen, maar het Europese lijstje blijft blanco.
- Ik heb Google wel heel erg vaak genoemd.
Stockholm-syndroom
Of we het nu willen of niet: die afhankelijkheid maakt van ons gijzelaars, en van die bedrijven gijzelnemers. Want als ze niet blij zijn met een wet of regelgeving, dan zeggen ze met dreigende blik “PAS OP HEE” en dan binden de regelgevers in. Ze doen het allemaal, Apple misschien nog het meest van al. Dat ondervinden we hier zelf in Europa. Want Europa is wereldwijd misschien wel de strengste en meest kritische regelgever, die werkelijk iets schijnt te geven om de privacy en veiligheid van zijn inwoners, en de bescherming van onze planeet. Maar die Amerikaanse bedrijven zijn daar niet van onder de indruk en tonen ons hun middelvinger, door ons gewoon functionaliteiten te ontnemen.
Mark Zuckerberg, de nerderige, ietwat houterige jongen die aan het hoofd van het Facebook-imperium Meta staat, is allesbehalve dom. Hij beseft dat bepaalde monopolies of duopolies, zoals de smartphonemarkt, niet kunnen worden doorbroken, maar hij timmert al twintig jaar aan dominantie in sociale netwerken. Of je nu een grapje deelt op Facebook of daar een klacht over je buren deelt, of je nu afspreekt voor tennis op WhatsApp of daar in de oudergroep een verhaal vertelt over een leerkracht, of je nu een vakantiefoto of een zeldzaam dier deelt op Instagram, of misschien wel een discussie houdt op Threads: het passeert allemaal via Marks servers. En hij heeft ons in de tang. Want anders dan een wasmachine of een auto kan je hier niet zomaar van merk veranderen als je niet meer tevreden bent. Afhankelijkheid is wel een beetje eigen aan alle software (Word-documenten openen in OpenOffice is niet altijd een pretje) maar bij de Meta-producten is het extreem: je volgers op Instagram, de oudergroepen op WhatsApp, de Facebook-vrienden van vroeger: je kan ze niet overzetten naar een ander platform. Kiezen is verliezen: als je kiest om Mark de rug toe te keren, dan betaal je een zware prijs. En dat beseft hij. En dus kan hij je alles maken.
Het fenomeen komt zo vaak voor dat ze er een term voor bedacht hebben. “Enshittification.” De praktijk om iets eerst gratis en aantrekkelijk te maken, op die manier veel gebruikers te lokken, zo heel veel afhankelijkheid te creëren, en dan de vijs aan te draaien, slechter of duurder te worden. Als een gigantische val waarin we met z’n allen met de ogen open gelopen zijn.
Ik heb het nog niet over A.I. gehad. Hoe denk je dat het daarbij gaat lopen? ChatGPT, Copilot, en Gemini: ze zijn vandaag allemaal gratis. Nog nooit hebben we een technologie sneller omarmd dan generatieve A.I. — het is amper een paar jaar oud en we vragen ons af hoe we het ooit zonder gedaan hebben. Maar denk je dat dat gaat blijven duren? Denk nog eens.
Gratis bestaat niet
Het is een harde boodschap, maar gratis bestaat niet. Alles wat we doen, doen we met een bedoeling. Sommige van die bedoelingen zijn heel nobel. Als ik voor mijn kinderen iets doe, dan is mijn bedoeling een goede vader te zijn en mijn liefde te tonen; zo werkt ouderschap. Als ik mijn plaats in de trein afsta aan iemand die een zitje meer nodig heeft dan ikzelf, dan hoop ik dat mijn karmapunten omhoog gaan en ik het over veertig jaar terugkrijg. Maar bedrijven als Google, Microsoft, Meta, en Apple lachen daar eens om. Alles wat zij doen, àlles, moet een commerciële return krijgen. En dat gaat van gebruikers betalend maken tot advertenties verkopen, of gebruikersdata verkopen.
Bij elk product dat we in gebruik nemen, moeten we ons afvragen “Hoe wordt iemand hier rijker van?” Softwaredevelopers hebben eten nodig, dus bij elk product wil ik weten wat het achterliggende verdienmodel is. Soms is het overduidelijk: als software een eenmalige of abonnementsprijs heeft, dan is dat een inkomstenbron. Als software vol advertenties staat, is dat ook een duidelijke inkomstenbron. Soms is het subtieler; als software gratis is maar de sympathieke developer via PayPal om een kopje koffie vraagt, dan kan dat een inkomstenbron zijn. Maar als we er helemaal geen idee van hebben, dan moeten we ons zorgen maken. Een fantastische gratis app die ons leven beter maakt en geen advertenties toont? Een service waarbij je gratis en voor niets je foto’s kan hosten en delen met iedereen? Daarbij gaan mijn voelsprieten omhoog: dat kan gewoon niet.
Neem nu Google en hun zoekmachine, hun oudste en bekendste product. Om die in de lucht te houden zijn er gi-gan-ti-sche investeringen nodig. Datacenters en datacenters en datacenters worden gebouwd en vreten elektriciteit, gewoon om het internet continu af te zoeken naar nieuwe websites, ze te indexeren, en onze miljarden vragen per dag te beantwoorden. En dat is helemaal gratis? Moeha! Google verdient miljarden en miljarden dollars puur enkel en alleen aan bedrijven die hen vragen om onze zoekresultaten te beïnvloeden. Dus wat je krijgt op Google is géén objectief zoekresultaat. En dan hebben we het nog niet over al je data die verzameld en doorverkocht wordt. Als je zoekt via Google, rijdt via Google, chat via Google, vergadert via Google, documenten maakt via Google, AI gebruikt via Google, en je mailbox hebt bij Google, dan weet Google alles over je. Net zoals Meta alles over je weet. En OpenAI (ChatGPT) stilaan ook. Want ook A.I. kost han-den-vol geld, en het houdt gewoon geen enkele steek dat dat gratis is. Dat _is_ niet gratis, en dat kan onmogelijk gratis blijven.
Laat me betalen
Ik kies dus voortaan resoluut voor duidelijke verdienmodellen, waarbij ik niet langer het product ben. Sommigen verklaren me gek, maar ik betaal voor mijn zoekresultaten. Ik gebruik Kagi voor mijn zoekresultaten, en ik mis Google geen beetje. Ik gebruik voor A.I. op mijn werk een betalende Copilot-versie met verwerkersovereenkomst, en privé een betalende Perplexity. Ik chat via Signal en ik doneer hen daar vrijwillig iets voor. Ik betaal al 20 jaar tevreden voor een mailbox en webhosting bij Combell en ik zou vandaag voor ProtonMail kiezen. Ik betaal voor cloudhosting en back-up. En dan moeten we het nog even over Apple hebben, waar ongeveer al mijn andere diensten zitten.
Ja, Apple is even goed een Big Tech-reus. Apple doet even goed niet aan liefdadigheid. Apple heeft even goed zicht op al mijn data. En Apple is even goed een ecosysteem walled garden waarin ik vastzit als ik ooit wil veranderen. Waarom keer ik hen dan niet meteen ook de rug toe? Noem me naïef, maar omdat ik geloof in hun verdienmodel. Ze hebben 50 jaar lang gebouwd aan een reputatie van kwalitatieve, premium hardware. Ze verbinden services aan die hardware, waardoor je verplicht bent om na die dure iPhone opnieuw een dure iPhone te kopen. Ze laten alles naadloos samenwerken, zodat je na die dure iPhone in de verleiding komt om een dure Mac te kopen. En ze hebben de laatste 10 jaar zorgvuldig hun hele reputatie opgehangen aan privacy en veiligheid. Als er iets is wat dat zorgvuldig opgebouwde imago doorprikt, dan valt het hele kaartenhuis in elkaar. Als iemand Apple betrapt op het flagrant schenden van je privacy, dan is het over en uit voor Apple. Als Apple aan de lopende band crappy hardware en software begint te maken, dan is het over en uit. Het is perfect met businesslogica te verklaren hoe ze hun geld verdienen en hoe ze het zich daarbij niet kunnen veroorloven om mij te bedriegen en mijn data te verkopen. Noem me naïef, maar dat is wat ik vandaag geloof. En als Apple morgen evil wordt of blijkt te zijn, dan heb ik een groot probleem, maar dan ga ik dat probleem ook oplossen.
Want hoe je het ook draait of keert: we moeten iéts of iémand kiezen. En vandaag is dat vaak een Amerikaanse techreus. Want alle inspanningen over Europese alternatieven ten spijt: vandaag is het vaak huilen met de pet op. Ik zou niets liever willen dan dat er een Europese smartphone komt met een serieus Europees besturingssysteem, maar ik zie het in de eerste tien jaar niet gebeuren.
Bye bye Meta
Ik heb Google al lang geleden de rug toegekeerd en vandaag doe ik dat resoluut ook met Meta. Die keuze gaat gepaard met een keuze voor betalende alternatieven als Kagi, Perplexity, en ja: Apple. En steun aan Signal. En om me een berichtje te sturen hoef je helemaal niet zelf naar Signal over te stappen: de standaard SMS-app op je telefoon ondersteunt ondertussen al een tijdje RCS, waarmee je probleemloos foto’s of filmpjes kan delen, of groepschats kan aanmaken. Als je iets te sturen hebt, dan vind je me wel. Maar niet langer op WhatsApp.